SaMskRutaadhyayanam means Studying Sanskrit
अविलन्बेन पश्यतु शृणोतु च – http://www.youtube.com/playlist?list=PL498DD92172740CBE
Animated Stories with Sanskrit subtitles and voice overlay
Link received from Mr. Himanshu Pota and also available at his blog http://learnsanskrit.wordpress.com/2012/07/
“S.R.Krishnamurthy” <srkmurthy36@gmail.com> Dec 01 , 2011
वाल्मीकि महर्षिः विमानानां विषये अद्भुतवर्णानाni ददाति ॥ I will reproduce the
stanzas for the benefit of scholars, since these have been ignored by the
‘critical editors’, who declare that Valmiki did not see and that kharaaH
were donkeys. I have already mentioned that Kharas were planes – खे रंहते
इति खरः खे रौति इति च ॥
See what he says in 3.31 on Ravana’s first sojourn to Maricha.
[Having said so (to Akampana) Ravana left by a white chariot drawn by ‘Kharas’, lighting up all the directions. (34).
That chariot of the King of demons, fleeting in the starry path, shone like a moon in the midst of clouds. (35)]
It is clear from the above two verses that the first sojourn of Ravana to Maricha was during the night; and that it was a flight in the sky (nakshatrapatha). Valmiki is explicit about it. Again, he portrays in 3-35.
कामगं रथमास्थाय शुशुभे राक्षसाधिपः |
विद्युन्मन्दलवान मेघः सबलाकः इवाम्बरे||3-35-10
[Having mounted the crane-like autocraft, the demon king shone like cloud with a lightning]. This verse shows two things. That khara looked like a fast flying bird of the crane family (balaakaH); and his vehicle (kaamagah) was sailing in the air like a cloud. It also indicates that Ravana had the complexion of the cloud and that the balaka was white
as lightning. This agrees with the description in 3-31-34 above: *aadityavarNena* (white).
kaa~ज्चनोरश्चदाश्चेमे पिशाचवदनाः खराः ॥
भीमरूपा महाकायाः ……….||3-64-46
पिशाचावदनैर्युक्तं खरैः कनकभूषणैः|3-35-6
मेघप्रतिमनादेन स तेन ………… ययौ |7
How was the Khara? Valmiki says that the front had the look of a fiend, horrendous to look (pishaachavadana) and that it had a big hull (bhImarUpaa mahaakaaya). So, it was obviously a lifeless object. It droned like a
thunder (meghapratimanaada). It obviously had wings (balaakasadrushaH).
Pishacha belongs to devayoni (vide Amarakosha); a specie like ET. It has no life like the creatures of this world. It is balaakaH; providing with power (balaa). All these features described by Valmiki fits in with a powerful motor (engine). So according to Valmiki, Ravana left by a craft fitted with powerful engines. The chariot was obviously an aircraft.
These are some excerpts from my book. as suggested by Dr.N.R.Joshi, I have posted the same here; since I have not so far come across this description in any review of Ramayana
कस्मिन् काव्ये भगवान् “सर्व” इति संबोधितः ?
(A) On (2010-12-12 Sunday २०१०-१२-१२ रविवासरः ) Mr. Himanshu Pota posted at his blog http://learnsanskrit.wordpress.com
नमः पुरस्तादथ पृष्ठतस्ते नमोऽस्तु ते सर्वत एव सर्व।
अनन्तवीर्यामितविक्रमस्त्वं सर्वं समाप्नोषि ततोऽसि सर्व ॥गीता ११.४०॥
अयं श्लोकः मम अद्यतनस्य पाठः अस्ति।
(B) Reading this set me to do some thinking on this श्लोकः and I commented to Mr. Pota as follows –
अस्य श्लोकस्य द्वयोरपि चरणयोः अन्ते “सर्व” इति शब्दः भवता उल्लेखितः दृश्यते ।
(१) मत्सार्धं यत् पुस्तकमस्ति तस्मिन् द्वितीयचरणस्यान्ते “सर्वः” इति पठ्यते ।
(२) प्रथमचरणस्यान्ते “सर्व” इत्येव ।
(३) “किमस्य शब्दस्य व्याकरणम् ?” इति विचारः मनसि संजातः । स्वभावतः तु –
(३) द्वितीयचरणस्यान्ते यद्यपि “सर्वः” इति पठ्यते तत्रापि – “ततोऽसि सर्वः” = ततः त्वं सर्वः असि – एवमुक्त्वा भगवान् “सर्वः”-इत्येव संबोधितः ।
(४) अस्ति अन्यस्मिन् कस्मिन् काव्ये भगवान् “सर्व” इति संबोधितः ?
(५) श्रीमद्भगवद्गीतायां भगवान् श्रीकृष्णः कैः कैः संबोधनैः संबोधितः अस्ति तदपि किंचित् अभ्यसनीयं भवति खलु !
(६) स्वयम् भगवान् श्रीकृष्णः अपि अर्जुनं कतिपयैः संबोधनैः संबोधयति । तदपि अभ्यसनीयं इति दृश्यते ।
(C) Mr. Himanshu Pota promptly acknowledged and replied –
(D) When I sent over this message to a googlegroup, with the subject line कस्मिन् काव्ये भगवान् “सर्व” इति संबोधितः ?
This elicited interesting comments, which make a good study ! I thought it good to compile them together in this post.
1) Dr. Hari Narayana Bhat B.R., EFEO, PONDICHERRY –
The original verse is:
सर्वः शर्वः शिवः स्थाणुर्भूतादिर्निधिरव्ययः ।
संभवो भावनो भर्ता प्रभवः प्रभुरीश्वरः।। १७ ।।
The form
सर्वाय नमः is incorrect declension of the pronoun सर्व .
शुभमस्तु |
-o-O-o-
There has been some distraction in my lessons for Learning Sanskrit by fresh approach. The distraction is caused by a call to study this shloka (verse 21 in ShaT-chakra-niroopaNam) describing the लाकिनी शक्तिः which abides at मणिपूरचक्रम् This exercise has led me to derive a meaning differing from the meaning given at http://www.bhagavadgitausa.com/sat_chakra_Nirupana.htm.
Let me present my study –
नमो नमः !
कतिपयैः जनैः इमं पूर्वं प्रेषितम् संदेशं पठितुं कठिनता अनुभूता, यतः मया पूर्वं अन्यतरं अक्षर-संयोजकं उपयुक्तमासीत् । अतः इदं सर्वं पुनः लिखितमस्ति । कृपया पश्यन्तु टीका-टिप्पणीन् च ददन्तु । इमं मम जालपुटे अपि निवेशयामि ।
Study of श्लोकः describing लाकिनी शक्तिः at मणिपूर-चक्रम् ।
अत्रास्ते लाकिनी सा सकलशुभकरी वेदबाहूज्ज्वलाङ्गी
श्यामा पीताम्बराद्यैर्विविधविरचनालङ्कृता मत्तचित्ता
ध्यात्वैतन्नाभिपद्मं प्रभवति नितरां संहृतौ पालने वा
वाणी तस्याननाब्जे निवसति सततं ज्ञानसंदोहलक्ष्मीः
१ संधिविच्छेदान् कृत्वा समासानां पदानि च दर्शयित्वा
अत्र आस्ते लाकिनी सा सकल-शुभ-करी वेद-बाहु-उज्ज्वल-अङ्गी
श्यामा पीत-अम्बर-आद्यैः विविध-विरचन-अलन्कृता मत्त-चित्ता
ध्यात्वा एतत् नाभि-पद्मं प्रभवति नितरां संहृतौ पालने वा
वाणी तस्य आनन-अब्जे निवसति सततं ज्ञान-संदोह-लक्ष्मीः
२ समासानां विग्रहाः
| अनुक्र | सामासिक-
शब्दः |
प्रथमा-
विभक्त्याम् |
पूर्वपदम् | उत्तरपदम् | समासस्य विग्रहः | समासस्य प्रकारः |
| १ | सकल-शुभ-करी | |||||
| १.१ | सकल-शुभ | सकल-शुभम् | सकल | शुभ | सकलं शुभम् | कर्मधारयः |
| १.२ | सकल-शुभ-करी | सकल-शुभ-करी | सकल-शुभम् | करी | सकलशुभं करोति इति | उपपद-तत्पुरुषः |
| २ | वेद-बाहु-उज्ज्वल-अङ्गी | |||||
| २.१ | वेद-बाहु | वेद-बाहुः | वेद | बाहु | वेदाः (चतुस्रः) बाहवः यस्याः सा | बहुव्रीहिः |
| २.२ | उज्ज्वल-अङ्गी | उज्ज्वल-अङ्गी | उज्ज्वल | अङ्ग | उज्ज्वलं अङ्गं यस्याः सा | बहुव्रीहिः |
| २.३ | वेदबाहु-उज्ज्वलाङ्गी | वेदबाहु-उज्ज्वलाङ्गी | वेदबाहु | उज्ज्वलाङ्गी | वेदबाहुः उज्ज्वलाङ्गी च | समाहार-द्वन्द्वः |
| ३ | पीत-अम्बर-आद्यैः | |||||
| ३.१ | पीताम्बर | पीताम्बरम् | पीत | अम्बर | पीतं अम्बरम् | कर्मधारयः |
| ३.२ | पीत-अम्बर-आद्यैः | पीतांबराद्य | पीताम्बर | आद्य | पीताम्बरं आद्यं येषां तानि | बहुव्रीहिः |
| ४ | विविध-विरचन-अलन्कृता | |||||
| ४.१ | विविध-विरचनैः | विविध-विरचनानि | विविध | विरचन | विविधानि विरचनानि | कर्मधारयः |
| ४.२ | विविध-विरचन-अलन्कृता | विविध-विरचनालन्कृता | विविध-विरचन | अलन्कृता | विविध-विरचनैः अलन्कृता | तृतीया-तत्पुरुषः |
| ५ | मत्त-चित्ता | मत्त-चित्ता | मत्त | चित्त | मत्तं चित्तं यस्याः सा | बहुव्रीहिः |
| ६ | नाभि-पद्मम् | नाभि-पद्मम् | नाभि | पद्म | नाभौ पद्मम् | सप्तमी-तत्पुरुषः |
| ७ | आननाब्जे | |||||
| ७.१ | अब्जे | अब्ज | अप् | ज | अप्सु जायते इति | उपपद-तत्पुरुषः |
| ७.२ | आननाब्जे | आननाब्जम् | आनन | अब्ज | अब्जम् इव आननम् | कर्मधारयः |
| ८ | ज्ञान-संदोह-लक्ष्मीः | |||||
| ८.१ | ज्ञान-संदोह | ज्ञान-सन्दोहः | ज्ञान | संदोह | ज्ञानस्य सन्दोहः | षष्ठी-तत्पुरुषः |
| ८.२ | ज्ञान-संदोह-लक्ष्मीः | ज्ञान-संदोह-लक्ष्मीः | ज्ञानसन्दोह | लक्ष्मी | ज्ञानसन्दोहः एव लक्ष्मीः | कर्मधारयः |
३ शब्दशः विश्लेषणम्
| अनुक्र | शब्दः | शब्दस्य
प्रकारः |
मूल-संज्ञा | लिङ्गम् | विभक्तिः | वचनम् | शब्दार्थः |
| १ | अत्र | अव्ययम् | here | ||||
| २ | आस्ते | क्रियापदम् | abides | ||||
| ३ | लाकिनी | विशेषनाम | लाकिनी | स्त्री | प्रथमा | एक | Name of energy |
| ४ | सा | सर्वनाम | तत् | स्त्री | प्रथमा | एक | she |
| ५ | सकल-शुभ-करी | विशेषणम् | सकल-शुभ-करी | स्त्री | प्रथमा | एक | Benefactress on all counts |
| ६ | वेदबाहुः | विशेषणम् | वेदबाहु | स्त्री | प्रथमा | एक | Four-armed |
| ७ | उज्ज्वलाङ्गी | विशेषणम् | उज्ज्वलाङ्गी | स्त्री | प्रथमा | एक | radiant |
| ८ | श्यामा | विशेषणम् | श्यामा | स्त्री | प्रथमा | एक | Dark-complexioned |
| ९ | पीताम्बराद्यैः | विशेषणम् | पीताम्बराद्य | नपुं | प्रथमा | बहु | With yellow attire and other |
| १० | विविध-विरचनैः | सामान्यनाम | विविध-विरचन | नपुं | प्रथमा | एक | variety of adornments |
| ११ | अलन्कृता | विशेषणम् | अलन्कृता | स्त्री | प्रथमा | एक | adorned |
| १२ | मत्तचित्ता | विशेषणम् | मत्तचित्ता | स्त्री | प्रथमा | एक | with exalted mind |
| १३ | ध्यात्वा | धातुसाधितं अव्ययम् | On meditating | ||||
| १४ | एतत् | सर्वनाम | एतत् | नपुं | द्वितीया | एक | this |
| १५ | नाभिपद्मम् | सामान्यनाम | नाभिपद्म | नपुं | द्वितीया | एक | lotus at the navel |
| १६ | प्रभवति | क्रियापदम् | carries an influence | ||||
| १७ | नितराम् | अव्ययम् | certainly | ||||
| १८ | संहृतौ | सामान्यनाम | संहृति | स्त्री | सप्तमी | एक | At death or destruction |
| १९ | पालने | सामान्यनाम | पालन | नपुं | सप्तमी | एक | At grooming |
| २० | वा | अव्ययम् | or | ||||
| २१ | वाणी | सामान्यनाम | वाणी | स्त्री | प्रथमा | एक | speech |
| २२ | तस्य | सर्वनाम | तत् | पु | षष्ठी | एक | his |
| २३ | आननाब्जे | सामान्यनाम | आननाब्ज | नपुं | सप्तमी | एक | On lotus-like face |
| २४ | निवसति | क्रियापदम् | resides | ||||
| २५ | सततम् | अव्ययम् | always | ||||
| २६ | ज्ञानस्य | सामान्यनाम | ज्ञान | नपुं | षष्ठी | एक | Of knowledge |
| २७ | संदोहः | सामान्यनाम | संदोह | पु | प्रथमा | एक | The whole quantity of anything (here, of knowledge) |
| २८ | लक्ष्मीः | सामान्यनाम | लक्ष्मी | स्त्री | प्रथमा | एक | wealth, splendour |
४ अन्वयाः अनुवादाः च
| अनुक्र | अन्वयेन वाक्यम् | Translation |
| १ | अत्र लाकिनी आस्ते । | Energy known as LAkinee abides here. |
| २ | सा सकल-शुभ-करी, वेदबाहुः, उज्ज्वलाङ्गी, श्यामा, पीतांबराद्यैः विविध-विरचनैः अलन्कृता, मत्त-चित्ता (अस्ति) । | She (is) comprehensively benevolent, four-armed, radiant, of dark complexion, adorned with yellow clothes and other variety of special decorations, (and) with exalted mind |
| ३ | एतत् नाभिपद्मम् ध्यात्वा | By meditating on this lotus at the navel |
| ४ | तस्य वाणी संहृतौ पालने वा नितराम् प्रभवति । | His (of one who meditates) speech certainly carries (would carry) an impression (effect or influence) at death (or destruction) or at grooming (protection) |
| ५ | तस्य आननाब्जे ज्ञानसंदोहलक्ष्मीः सततम् निवसति । | On his (of one who meditates) lotus face resides the splendour of comprehensive, complete knowledge |
SLA’s notes / comments –
e. The word वेदबाहुः is interesting. Since वेदाः are four, this word is also used to suggest number four. Hence the translation ofवेदबाहुः as ‘four-armed’.
f. Alternatively this सामासिक-शब्दः वेदबाहुः can be deciphered by a विग्रहः as वेदाः यस्याः बाहुषु सा. Then the meaning will be “she, who holds Vedaas in her hands.
Translation given at the web-page http://www.bhagavadgitausa.com/sat_chakra_Nirupana.htm is –
“Here abides Lākinī, the benefactress of all. She is four-armed, of radiant body, is dark (in complexion), clothed in yellow raiment and decked with various ornaments, and exalted with the drinking of ambrosia. By meditating on this Navel Lutus the power to destroy and create (the world)is acquired. Vāṇī with all the wealth of knowledge ever abides in the lotus of His face.” .”….From Ṣaṭ-cakra-nirūpaṇa (21)
विद्वज्जनाः टीका-टिप्पणिभिः उपकृतं कुर्वन्तु, इति विनन्तिः ।
-o-O-o-
संस्कृताध्ययनम् । 